Šta je plućna embolija?

Plućna embolija (PE) je začepljenje arterije u plućima supstancom koja se pomerila iz drugih delova tela kroz krvotok (embolija). Simptomi PE mogu uključivati kratak dah, bol u grudima posebno pri udisanju i iskašljavanje krvi. Simptomi krvnog ugruška u nozi takođe mogu biti prisutni, kao što je crvena, topla, otečena i bolna noga. Znaci PE uključuju nizak nivo kiseonika u krvi, ubrzano disanje, ubrzan rad srca, a ponekad i blagu temperaturu.

 

Zašto dolazi do pojave plućne embolije?

Plućna embolija obično nastaje usled krvnog ugruška u nozi koji putuje do pluća. Rizik od nastanka krvnih ugrušaka se povećava u poodmakloj dobi, zbog prisustva raka, zbog dugog ležanja u krevetu i manjka fizičke aktivnosti, zbog konzumiranja cigareta, pri moždanom udaru, dugim putovanjima od 4 sata, prilikom prisustva određenih genetskih stanja, zbog uzimanja lekova zasnovanih na estrogenu, zbog trudnoće, gojaznosti, traume ili frakture kostiju i posle nekih vrsta operacija.

 

Simptomi plućne embolije

Simptomi plućne embolije su tipično iznenadni u početku i mogu uključivati jedno ili više od sledećeg:

  • dispneju (kratko disanje) ili tahipneju (ubrzano disanje),
  • bol u grudima „pleuritske“ prirode (pogoršan disanjem),
  • kašalj i hemoptizu (iskašljavanje krvi).

Teži slučajevi mogu uključivati znakove kao što su cijanoza (plava promena boje, obično usana i prstiju), kolaps i nestabilnost cirkulacije zbog smanjenog protoka krvi kroz pluća i levu stranu srca.

 

Faktori rizika za pojavu plućne embolije

Oko 90% embolija potiče od duboke venske tromboze koja se nalazi iznad kolena koja se naziva proksimalni DVT, koji uključuje iliofemoralnu DVT.

Do pojave plućne embolije češće može doći:

  • Kod lica koja su bila podvrgnuta ortopedskoj operaciji na ili ispod kuka bez profilakse.
  • Kod onih kojima su oštećene vene nakon operacije.
  • Kod pacijenata sa rakom pankreasa i debelog creva (drugi oblici raka takođe mogu biti faktori, ali ovi su najčešći)
  • Kod trudnica
  • Kod onih koji uzimaju estrogenske lekove
  • Kod lica sa plućnom hipertenzijom
  • Kod dijabetičara
  • Kod lica sa proširenim venama

Razvoj tromboze je klasično posledica grupe uzroka nazvane Virchovova trijada (promene u protoku krvi, faktori u zidu krvnog suda i faktori koji utiču na svojstva krvi). Često je prisutno više od jednog faktora rizika.

Promene u krvotoku su:

  • imobilizacija (posle operacije, let na duge staze),
  • povreda,
  • trudnoća,
  • gojaznost,
  • rak

Faktori u zidu krvnog suda:

  • operacija,
  • kateterizacije koje izazivaju direktnu povredu („povreda endotela“)

Faktori koji utiču na svojstva krvi (prokoagulantno stanje):

  • Lekovi koji sadrže estrogen
  • Genetska trombofilija
  • Stečena trombofilija
  • Rak (zbog lučenja pro-koagulanata)

 

Dijagnostikovanje plućne embolije

Da bi se dijagnostikovala plućna embolija, preporučuje se pregled kliničkih kriterijuma kako bi se utvrdila potreba za testiranjem.

Testiranje na PE obično nije potrebno kod onih koji su mlađi od 50 godina, imaju broj otkucaja srca manji od 100 u minuti, imaju nivo kiseonika veći od 94%, bez oticanja nogu, iskašljavanja krvi, operacije ili traume u poslednje četiri nedelje.

Suprotno ovome potrebna su izvesna testiranja, a to su najčešće:

  • CT plućna angiografija je poželjna metoda za dijagnozu plućne embolije zbog njene lake administracije i tačnosti. Iako je CT veoma poželjno radiološko ispitivanje, postoje i drugi testovi koji se mogu uraditi.
  • Na primer, može se koristiti ultrazvuk kompresije proksimalnog donjeg ekstremiteta. Ovo je test koji se prvenstveno koristi kao potvrdni test, što znači da potvrđuje prethodnu analizu koja pokazuje prisustvo ili sumnju na prisustvo plućne embolije.
  • Testovi iz krvi kao osnovni i početni naročito kod lica za koje se smatra da imaju nizak stepen rizika. Parametar iz krvi poznat pod nazivom D-dimer može biti prvi pokazatelj prisustva ili odsustva tromboze. Svakako treba znati da pozitivan D-dimer nije sinonim za PE, ali negativan D-dimer je, sa dobrim stepenom sigurnosti, indikacija odsustva PE.

 

Prevencija plućne embolije

Plućna embolija se može sprečiti kod pacijenata sa faktorima rizika. Postoje izvesni lekovi koji se mogu prepisati kao prevencija, a od velikog značaja mogu biti i čarape protiv tromboze kako bi se smanjio rizik od DVT u nozi koji bi mogao da se pomeri i migrira u pluća.

Veoma su važne i živote navike, tako da se preporučuje vođenje računa o ishrani, izbegavanje cigareta i alkohola, kontrolisanje gojaznosti, dobar san i što više šetnje i kretanja.